Kepek saç derisinin (stratum korneum) bütünlüğünün bozularak, ölü hücrelerin saçlı deriden dökülmesidir. Dünya popülasyonunun yaklaşık yarısı hayatlarının bir döneminde kepek problemi yaşamaktadır. Erkeklerde kadınlara oranla yaklaşık 2 kat daha fazla gözlemlenmektedir.
İnsanların çoğunda görülen Malassezia adı verilen mantar türünün sebum bezindeki yağlarla beslenerek kafa derisinde oluşturduğu tahriş nedeniyle ölü hücrelerin gözle görülür şekilde saçlı deriden atılmış şeklidir. Normalde insan derisi kendini yenilediğinden deri yüzeyinde bulunan ölü hücreler altta oluşan yeni hücreler tarafından atılır. Kepek probleminde bu süreç çok hızlanmış ve gözle görülür bir hal almıştır. Kaşıntıya da sebep olabilmektedir. Kepek problemi insanların çoğunda görülebilen ve cilt hastalıklarında en sık rastlanılan olgulardan biridir.
Kepek, genellikle kaşıntıyla birlikte, deri döküntüsü şeklinde karakterize edilmiştir. Kepek saç derisi üzerinde lokalize edilmiş biriken beyaz ya da gri renkli pulların klinik görünümüne sahiptir. Görünür bir iltihap göstermeyen kepek, kafa derisiyle sınırlıdır. Kepeğe karşı seboreik dermatit tanısındaki kızarıklık ya da eritem ve pulların varlığıyla, kafa derisi boyunca irrtasyon oluşması gibi farklılıklar görülebilir (1).
KEPEK OLUŞUMUNUN SEBEPLERİ;
- Malassezia furfur adındaki mantarın saç derisine yerleşmesi,
- Kafa derisinde bulunan (ergenlik dönemi v.b.)sebumun içeriğindeki doğal yağlar,
- Hassas kafa derisidir.
- Seboreik dermatit
KEPEĞİN BELİRTİLERİ;
- Kaşınma,
- Kızarıklık,
- Kuru saçlı deri
Kozmetik ürünlerde bazı kepek önleyici aktif maddelere izin verilmektedir. Bunlar arasında genellikle kullanılanlar selenyum sülfit, çinko piritiyon, pirokton olamin ve klimbazoldür. Ketokonazol gibi anti-fungal maddelere kozmetik ürünlerde izin verilmemektedir ve bu tür aktifler yalnızca medikal şampuanlarda kullanılmaktadır (2).
Kepek için kullanılan diğer saç bakım ürünleri salisilik asit, kükürt, kömür katranıdır. Sağlıklı deri florasında bulunan, Malassezia furfur (Pityrosporum ovale)’ un kepeklenmiş saçlı derideki miktarında artış olduğu saptanmıştır. Dolayısıyla kepeklenme durumunda bu iki mikroorganizmayı baskılayacak maddeleri içeren ürünler kullanılır. Antibakteriyel ve antifungal etkili olması nedeniyle çinko piriton en sık kullanılan etkin maddelerden birisidir. Etkinliği çok sayıdaki klinik çalışma ile kanıtlanmış olan çinko piriton şampuan şeklinde pazarlanmaktadır (3).
Salisilik asit gibi keratolitik maddeler kepek pullarının saçlı deriden ayrılmasını ve pulların parçalanmasını kolaylaştırır. Bitkisel katranlar, özellikle epidermal proliferasyonu azaltması nedeniyle uzun yıllardan beri kozmetik ürünlerde kullanılmaktadır (3).
Kepeklenmenin giderilmesi için kullanılan ürünün etkili olabilmesi taşıdığı etkin maddenin saçlı deriyle temas süresine bağlıdır. Şampuan gibi hemen durulanan ürünlerin temas süresi kısa olmakla birlikte, içerdiği kepek azaltıcı etkin maddenin durulanma sonrası bile saçlı deri yüzeyinde bir miktar kalabildiği gözlenmiştir. İstenilen klinik cevabın alınabilmesi için izlenecek yol, saçlı deri ve saçın temizlenmesi sırasında kullanılan kepek şampuanı ürününün belli bir süre saçta bekletilmesi gerekmektedir (4).
KAYNAKLAR
- JR Schwartz, CW Cardin, YM DeAngelis, TL Dawson, in Textbook of Cosmetic Dermatology, R Baran and HI Maibach, eds. pp 230-241(2010).
- Uzuner, A. Kepeğe karşı etkili şampuanlar. T. Klin. Kozmetol. (2002) 3: 79-84.
- Cardin, C., Isolated dandruff. In Textbook of Cosmetic Dermatology, Baran , R., Maibach, H.I., (Eds.), Martin Dunitz Ltd., London, 1998, s. 193-200.
- Saint-Leger, D., Dandruff (Pityriasis Capitis Simplex) : of yeast and men. In The Science of Hair Care, Bouillon, C., Wilkinson, J. (Eds.), Taylor Francis, FL, 2005, S. 609-631.