Yükleniyor...
Yükleniyor...
Saç koparma hastalığı, bilimsel adıyla "trikotillomani," kişinin kendi saçını, kaşlarını, kirpiklerini ya da diğer vücut kıllarını çekmesine neden olan bir rahatsızlıktır. Bu durum, genellikle kişinin farkında olmadan gerçekleşir, fakat bazı bireylerde bu davranış bilinçli olarak da yapılabilir. Trikotillomani, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir, çünkü bu alışkanlık zamanla saç kaybına, cilt tahrişine ve sosyal ilişkilerde zorluklara yol açabilir. Yapılan araştırmalar, trikotillomaninin toplumda yaygınlığı %0.5 ile %2 arasında değiştiğini göstermektedir. Bu içeriğimizde, trikotillomani nedir, belirtileri nelerdir, trikotillomaninin sebepleri, tedavi yöntemleri ve hastalığın yaşam üzerindeki etkilerini ele alacağız. [1]
Trikotillomani, kişinin tekrar eden bir şekilde kendi saçını ya da vücut kıllarını çekmesiyle görülen bir rahatsızlıktır. Genellikle stres, anksiyete ya da yoğun duygusal durumlarla tetiklenir. Saç koparma hastalığı olarak bilinen bu rahatsızlık, kişiyi duygusal olarak rahatlatabilir veya kısa süreli bir tatmin hissi yaratabilir. Ancak uzun vadede bu alışkanlık bireyin görünüşünde ciddi değişikliklere yol açabilir ve güven kaybına neden olabilir. Örneğin, saçlarını sürekli koparan bir birey, belirgin saç kaybı yaşar ve bu durum, kişinin sosyal yaşamında utanma veya kendini geri çekme gibi davranışlara yol açabilir. Bu nedenle, trikotillomani sadece fiziksel bir sorun değil, aynı zamanda önemli bir psikolojik problem olarak kabul edilir.
Trikotillomani hastalığı sadece saçla sınırlı kalmaz. Kişiler aynı zamanda kaşlarını, kirpiklerini veya vücutlarının farklı bölgelerindeki kılları da çekebilirler. Bu nedenle, trikotillomani sadece saç koparma hastalığı olarak anılmamalı; kaş ve kirpik gibi diğer bölgelerde de ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. [2,3]
Trikotillomani genellikle obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ile karıştırılabilir çünkü her iki rahatsızlıkta da tekrarlayan davranışlar ve düşünceler ön plandadır. Ancak bu iki rahatsızlık arasında bazı önemli farklar bulunmaktadır. Obsesif kompulsif bozuklukta bireyler genellikle saplantılı düşüncelerini hafifletmek için tekrar eden davranışlarda bulunurlar. Örneğin, ellerini sürekli yıkamak ya da kapıyı sürekli kontrol etmek gibi kompulsif eylemler yaparlar. Trikotillomani ise genellikle stresle başa çıkmanın bir yolu olarak ortaya çıkar. Yani kişi saçını veya diğer vücut kıllarını çekerek anlık bir rahatlama hissi yaşar.
Bu iki rahatsızlık arasındaki bir diğer fark da OKB'deki davranışların daha belirgin ve tutarlı bir şekilde obsesyonlara dayanmasıdır. Trikotillomanide ise bireyler bazen farkında olmadan otomatik olarak bu davranışı gerçekleştirebilirler. Trikotillomani hastaları, saç koparma eylemini bir alışkanlık olarak geliştirebilir ve bu durum, zamanla kontrol edilemez hale gelebilir. [2]
Trikotillomani her yaştan insanı etkileyebilir, ancak bu rahatsızlık genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlar. Özellikle ergenlik döneminde hormonal değişiklikler ve stres, saç koparma davranışını tetikleyebilir. Yapılan araştırmalar, kadınlarda trikotillomaninin daha yaygın olduğunu öne sürmektedir. Bununla birlikte, erkeklerde de bu rahatsızlık görülebilir, ancak erkekler genellikle bu durumu saklamayı tercih edebilirler.
Çocuklarda saç koparma davranışı genellikle geçici olabilir, ancak tedavi edilmediği takdirde bu alışkanlık yetişkinlikte de devam edebilir. Yetişkinlerde ise trikotillomani kronik hale gelme eğilimindedir ve tedavi süreci daha zorlayıcı olabilir.[2]
Trikotillomani belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir, ancak en yaygın belirtiler şunlardır:
Tekrarlayan saç çekme isteği: Kişi, saçlarını veya diğer vücut kıllarını çekmeye karşı koyamaz ve bu eylemi sık sık tekrar eder.
Bilinçsiz davranış: Birey saç çekme davranışını farkında olmadan otomatik olarak yapabilir.
Boşluklu saç ya da kaşlar: Saç, kaş veya kirpiklerde belirgin boşluklar oluşabilir.
Strese bağlı artış: Saç çekme davranışı, stresli veya anksiyeteli dönemlerde artış gösterebilir.
Tatmin ve rahatlama: Saç çekme eylemi sırasında kısa süreli bir rahatlama ya da tatmin hissi yaşanır.
Bazı bireyler, sadece saçlarını değil, aynı zamanda kaş, kirpik veya vücuttaki diğer kılları da çekebilir. Trikotillomani nedeniyle vücutta oluşan kılsız bölgeler, kişinin görünümünü olumsuz etkileyerek özgüven sorunlarına yol açabilir. [4,5,6]
Trikotillomaninin teşhisi, genellikle bir psikolog ya da psikiyatrist tarafından yapılır. Teşhis sürecinde bireyin saç çekme davranışını ne sıklıkta gerçekleştirdiği, bu davranışın ne kadar süredir devam ettiği ve günlük yaşamını ne kadar etkilediği dikkate alınır. Uzmanlar, kişinin bu davranışı kontrol etmekte zorlanıp zorlanmadığını da değerlendirir.
Trikotillomani, diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla birlikte görülebileceği gibi, tek başına da ortaya çıkabilir. [5]
Saç koparma hastalığı nasıl geçer sorusunun yanıtı, hastanın durumuna göre değişiklik gösterebilir. Trikotillomani tedavisinde terapi ve ilaçlar en yaygın kullanılan yöntemler arasındadır.
Trikotillomani tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biri terapidir. Özellikle bilişsel-davranışçı terapiler (BDT), saç koparma davranışının altında yatan psikolojik nedenleri anlamaya ve bu davranışı değiştirmeye yardımcı olabilir.
Kabul ve bağlılık terapisi, kişinin zorlayıcı düşüncelerini ve hislerini kabul etmesine odaklanır. Bu terapide, bireylerden saç koparma dürtülerine direnmeye çalışmak yerine, bu dürtüleri kabul etmeleri ve kendilerini bu dürtülerden bağımsız olarak görmeleri istenir. Amaç, kişiyi bu düşünceleri kontrol etme çabasından kurtararak daha anlamlı ve hedefe yönelik bir hayat sürmesine yardımcı olmaktır. Bu terapi türü, saç koparma hastalığını yönetmek için faydalı olabilir.
Alışkanlığı tersine çevirme terapisi, trikotillomani tedavisinde sıklıkla kullanılan bir tekniktir. Bu terapi, kişinin saç koparma davranışını tetikleyen durumları belirlemesine yardımcı olur ve bu durumlar karşısında saç koparma yerine alternatif davranışlar geliştirmesini amaçlar. Örneğin, kişi saçını çekmek istediğinde ellerini meşgul edecek başka bir aktiviteyle (örneğin stres topu sıkmak) bu dürtüsünü kontrol altına alabilir.
Bilişsel terapi, bireyin saç koparma davranışına yol açan olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamasına ve değiştirmesine yardımcı olur. Trikotillomani hastalarının genellikle stres, kaygı ya da negatif düşüncelerle baş etmek için saç kopardığı düşünülmektedir. Bu terapide, kişinin bu düşünceleri yeniden yapılandırması sağlanarak, saç koparma isteği azalabilir.[5]
Trikotillomani tedavisinde, FDA tarafından onaylanmış bir ilaç bulunmamakla birlikte, bazı ilaçlar bu rahatsızlığın belirtilerini hafifletebilir. Özellikle antidepresanlar ve atipik antipsikotikler, trikotillomani belirtilerini hafifletmede etkili olabilir. Ayrıca, N-asetil sistein gibi amino asit takviyeleri de bazı hastalarda saç koparma davranışını azaltabilir.[5]
Saç koparma hastalığı (trikotillomani) ile başa çıkmak zorlu olabilir, ancak bazı yöntemlerle bu alışkanlığı hafifletmek mümkündür. Bu süreçte en önemli adımlardan biri farkındalık geliştirmektir. Trikotillomani, birçok insan için bilinçsizce yapılan bir davranış olabilir, bu yüzden saç çekme davranışını neyin tetiklediğini fark etmek, kontrolü ele almanın ilk adımı olarak görülebilir. Örneğin, stresli ya da kaygılı olduğunuz zamanlarda bu dürtülerin arttığını fark ettiğinizde, duruma karşı daha bilinçli bir yaklaşım geliştirebilirsiniz.
Bunun yanı sıra, ellerinizi meşgul tutmak da saç çekme dürtüsünü azaltmada etkili olabilir. Stres topları veya küçük el oyuncakları saç koparma davranışını engelleyebilir. Bu tarz alternatif eylemler, dürtü geldiğinde ellerinizi başka bir şeyle meşgul etmenize olanak sağlar.
Rahatlama teknikleri, saç koparma davranışının azalmasına katkı sağlayabilir. Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi stres yönetim teknikleri, hem zihinsel hem de fiziksel olarak gevşemenizi sağlar. Bu tür uygulamalar, saç çekme dürtüsünün yoğunlaştığı anlarda daha sakin bir şekilde tepki vermenize yardımcı olabilir.
Ayrıca destek almak da bu süreçte önemli bir faktördür. Bir terapist ile çalışmak, bu zorlayıcı alışkanlıkla başa çıkmada yalnız olmadığınızı hissetmenizi sağlar. [4,5]
Kaynakça
Yükleniyor, lütfen bekleyin...